Gotowość szkolna do niedawna była pojęciem nieznanym i chyba trochę pomijanym w procesie dojrzewania dziecka i jego startu w szkole. Po prostu dziecko kończyło 7 lat i zaczynało szkołę podstawową. Mało kto się zastanawiał, czy jest na to gotowe, czy sobie poradzi. Ewentualne, zauważane przez nauczycieli czy rodziców problemy, zwykle miały jedno wytłumaczenie – dziecko jest leniwe, nie chce się uczyć. To był błąd! Dziś na szczęście wiemy zdecydowanie więcej o małych dzieciach, ich dojrzewaniu układu nerwowego, ich gotowości do zmiany i adaptacji w nowych warunkach. Wiemy też, że dziecko absolutnie ZAWSZE chce się uczyć! Małe dzieci przejawiają niejako wrodzony pęd do wiedzy, chcą wszystko poznać, wszystko zbadać. Trzeba tylko im na to pozwolić.
Obecnie najważniejszą rolą przedszkola i poradni psychologiczno-pedagogicznej jest określenie
w grupie sześciolatków gotowości szkolnej dzieci. Dzieci bez tej gotowości nie poradzą sobie z nauką. Często, w przypadku posyłania dzieci do szkoły „bo tak trzeba”, maluchy szybko trafiają do poradni lub na zajęcia wyrównawcze. O ile nauczyciel dobrze zdiagnozuje przyczynę, a nie stwierdzi po prostu, że dziecku się nie chce uczyć.
Jak sprawdzić czy dziecko autentycznie jest gotowe do rozpoczęcia przygody szkolnej? Potrzebujemy większej ilości składników, niż tylko określony wiek – 7 lat – dziecka. Jak to stwierdzić? Przez obserwację! Dlatego to rolą nauczyciela przedszkolnego i rodziców jest obserwowanie i notyfikacja niepokojących objawów. Obserwujemy przede wszystkim dziecko podczas swobodnej zabawy, nawiązywania nowych znajomości z rówieśnikami i funkcjonowania z nimi, zachowania podczas zorganizowanych zajęć edukacyjnych. Równie ważna jest samoobsługa dziecka – to ile potrafi zrobić samodzielnie i czy chętnie działa w codziennych sytuacjach samodzielnie. Rodzice mogą dodatkowo sprawdzać, jak dziecko zachowuje się podczas rodzinnych uroczystości czy jak radzi sobie z domowymi obowiązkami. Taka obserwacja, a następnie analiza zachowań pozwoli nam na zdefiniowanie gotowości szkolnej dziecka. Analiza powinna nam pozwolić stwierdzić, iż nasz 6-cio latek rozwija się zgodnie z normą i oczekiwaniami, które wynikają z jego biologicznego wieku. Kiedy rozwój społeczny, emocjonalny, umysłowy, fizyczny i odpornościowy jest w normie i upływa harmonijnie – możemy mówić o spełnionych warunkach gotowości szkolnej.
Jakie czynniki świadczą o gotowości szkolnej w zakresie rozwoju społecznego?
– funkcjonuje dobrze w grupie rówieśniczej, chętnie się bawi i rzadko konfliktuje z innymi
– wie, co wolno, a czego nie – respektuje narzucone zasady, przyjmując je jako obowiązujące
– wykonuje polecenia kierowane bezpośrednio do niego, jak i będąc w grupie rówieśniczej
Jakie czynniki świadczą o gotowości szkolnej w zakresie rozwoju emocjonalnego?
– skupia swoją uwagę na zadaniu i zasadniczo je kończy
– potrafi bez problemów rozstać się z rodzicem na czas pobytu w szkole, przedszkolu, u dziadków
– cieszy się z wygranej, respektuje porażkę – nie krzyczy i nie płacze, kiedy coś idzie nie po jego myśli lub nie wychodzi, tak jak powinno
Jakie czynniki świadczą o gotowości szkolnej w zakresie rozwoju umysłowego?
– jest zainteresowany otoczeniem
– wciąż chce poznawać nowe rzeczy, zjawiska
– zadaje pytania i sucha z zainteresowaniem odpowiedzi
– potrafi liczyć na palcach, potrafi policzyć przedmioty
– klasyfikuje zbiory
– zna kolory
– rozróżnia stronę lewą od prawej
– dzieli wyrazy na sylaby i głoski
– jest w stanie nauczyć się na pamięć krótkiej piosenki, czy wierszyka
– potrafi słuchać bajek i o nich opowiadać
– rozróżnia gdzie jest na, obok, przed, za…
– potrafi tworzyć logiczne opowiadania
– potrafi powiedzieć coś o sobie i swoich bliskich – przedstawić się, powiedzieć gdzie mieszka, ile ma lat, co lubi mama, tata, siostra, brat
Jakie czynniki świadczą o gotowości szkolnej w zakresie rozwoju fizycznego?
– biega, skacze, pokonuje przeszkody
– potrafi stać na jednej nodze
– ma już pewną odporność i tylko czasami jest nieobecny w przedszkolu z powodu choroby
– potrafi malować, rysować, lepić z plasteliny
– posługuje się nożyczkami
– nie męczy się zbyt szybko
– jest samodzielny – pije i je sam, korzysta z toalety, myje ręce, ubiera się i rozbiera, może ale nie musi potrafić wiązać buty
Patrząc na wszystkie powyższe punkty, widzimy że to nauczyciel przedszkolny jest na pierwszej linii z przedszkolakiem i to on wie o nim zdecydowanie najwięcej. Jeśli nauczyciel ma jakiekolwiek wątpliwości lub nie do końca jest przekonany, że rozwój dziecka na którejkolwiek płaszczyźnie idzie zgodnie z normą, powinien przekazać rodzicom sugestię, by udali się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej na konsultację z dzieckiem i jego ewentualną diagnozę. W Poradni specjaliści spróbują pomóc i ustalić, czy dziecko jest zdrowo i harmonijnie rozwiniętym sześciolatkiem. Podczas konsultacji nie sprawdzamy umiejętności czytania czy liczenia – sprawdzamy jego rozwój ogólnie, stwierdzając czy poradzi sobie w szkole, czy jest dla niego jeszcze za wcześniej. Taką ocenę gotowości szkolnej rodzic może wykonać, zgłaszając się do terapeuty samodzielnie – bez informacji ze strony przedszkola. Po co? By ocenić poziom rozwoju dziecka i upewnić się, że przebiega on proporcjonalnie do wieku. Pamiętajmy, że gotowość szkolna to proces. Proces, który przechodzimy razem: dziecko + przedszkole + rodzice. Tylko tak efekt może być osiągnięty.